Chiều hôm nay, có đứa cháu đi học về hỏi: Chú ơi! Mùa Xuân
là mùa nào hả chú? Có phải sắp Tết rồi không?”. Sau một hồi giảng giải cho đứa
cháu hiểu thì cũng chợt nhận ra con nít thì chẳng bao giờ, mà cũng chẳng biết để
ý thế nào là bốn mùa xuân hạ thu đông. Cũng như chính tôi hồi nhỏ cũng vậy. Có biết mở xem ngày tháng trong lịch bao giờ
đâu. Bỗng dưng thấy lá mít trên cây đỏ ối từng chiếc trong chòm lá xanh, thấy
quả gấc chin đỏ trên giàn, cũng chẳng biết thế là tháng mấy, mùa nào? Lắm hôm
trời trở lạnh, mới chập tối sương đã xuống, gió heo may thổi, vậy mà vẫn áo mũ
phong phanh, thậm chí còn cởi trần trùng trục nhảy xuống ao nhà thờ lặn ngụp
như trưa nắng mùa hè. Bà, mẹ hò hét mãi mới chịu lên, bắt mặc áo len, áo gió
ngay, “chả có thì phải cảm, như mấy cái thằng dở hơi, lại chóng về Thiên đàng
nhà mày à?”
Thực ra đến bây giờ tôi mới thấy nhớ ang áng bốn mùa khi đó
dựa theo các thứ quanh mình thay đổi. Cứ đi chăn bò ngoài đồng, cánh đồng như
cái sân chơi vậy, thảnh thơi, rộng rãi, tha hồ đá bóng, đuổi nhau, vật nhau…lại
còn có mùa nào thức nấy. Lúc vụ chiêm làm xong, cỡ chừng tháng 10, gặt hái đoạn
là người ta gieo đậu tương, lúc thấy lá úa vàng hết là biết đậu sắp chin. Sắp
có đậu tương luộc ăn rồi,. Lúc nhổ đậu về rồi phơi nắng, nhà nào cũng cầm cái
đòn gánh đập để tách hạt đậu ra khỏi quả. Đậu tương mà rang lên ăn vừa bùi, vừa
béo.
Rồi khi thu hoajch đậu xong, các ruộng này lại lên luống để
làm mầu. Ấy là những ruộng khoai lang, ruộng cà bát hay vừng. Thoáng một cái
tháng sau đã được rỡ khoai. Thú nhất lúc này của đám trẻ con chăn bò là đi mót
những củ khoai còn sót lại, củ dài ngoẵng. Về mà bỏ vào cái túi nilon, buộc chặt
lại rồi thả vào nồi cám. Canh làm sao cho đến khi quấy cám rồi bắc nồi ra thì lấy
ra. Ăn củ khoai không bị mất nước, cảm giác còn sượng, cắn sựt sựt có khi còn
ngon hơn khoai nướng. Lúc này lại tưởng như cái thứ khoai sượng là ngon nhất
trong các thứ khoai trên đời. Nhưng chỉ có cái thứ khoai sắp vứt đi người ta bỏ
lại trên ruộng mới ngon như thế(Cái này là “kinh nghiệm” của riêng tôi. Ai đồng
ý hay phản bác là tuỳ. Tôi không ép.). Khi cánh đồng gặt loắng ngoắng xong thì
lại vào vụ lúa mùa. Trên đồng nhấp nhô người nhổ mạ, người cấy, các tay gậu (gầu)
dai, gậu song tát nước một mình và tay đôi, gậu đổ nước ỳ oạp đến tối khuya.
Lúc đó thì bọn trẻ con chúng tôi đã nhắm mắt từ lâu rồi. Đùa cả ngày, tối ngủ
say tít, thỉnh thoảng lại trở mình, nghiến răng, ú ớ nói mê, ban ngày nói gì,
chơi gì là “khai” hết ra vào lúc này đây. Ngày mùa thì ngoài đồng đông vui, lúa mới cấy
thì vàng ệch, được vài hôm cứng cây, bám rễ thì lên xanh eo éo. Thú thật là với
tôi quang cảnh này chỉ lạ mắt thôi, chứ làm sao mà thích bằng lúc xách túi đi vồ
châu chấu, cào cào. ở bờ ruộng mọc đầy cỏ, châu chấu bay loạn xị ngậu. Bắt đc
con châu chấu thì ngắt đầu, vặt chân cánh, đem về rang với muối. “Châu chấu
rang ngon hơn thịt gà công nghiệp”-bọn trẻ con chúng tôi kháo nhau thế, nào có
biết phân biệt gà ta, gà công nghiệp. Khi đó nói đến thịt gà công nghiệp thì thấy
oai lắm! Lớn lên rồi thì biết được “cái khổ” của ăn thịt gà công nghiệp.
Sau đó thì lại đến các trận mưa rào đầu mùa. Giữa mưa to mà
chạy ra các cống ao bắt cá rô ngược. Ngạnh cá đâm thủng cả tay, chảy máu nhưng
vẫn ham lắm. Cá rô về nấu canh rau ngót, thiên lý thì tốn cơm lắm! Sau đó thì lại
đến những ngày nắng to, vào mùa hè rồi thì ngày nào cũng nắng. Giữa trưa nắng
như đổ lửa, cả một đám chúng tôi đầu trần đi bắt cua. Tháng sau, nước ở ruộng
nóng như đun, cua không chịu đc nước nóng, cua bò lên rúc vào các đám cỏ người
ta vơ cỏ lúa mới vứt ra mép ruộng, chỉ việc nhấc đám cỏ là có cua, chỉ việc bỏ
vào giỏ. Đi một hồi là có lưng giỏ cua bò lạo xạo. Thằng nào cũng nhễ nhại mồ
hôi. Về nhà kiểu gì cũng bị mắng: “Mày đi dãi nắng thế, sắp đen như cua và tóc
đỏ như lông bò rồi đấy!”. Mắng thì cứ mắng. Chiều hôm ấy kiểu gì cũng có nồi
canh cua nấu rau đay, mùng tơi hay rau muống , húp ngọt lừ. Không phải nước rau
muống luộc sấu nữa.
Sau đấy nữa là lại vào mùa
nhãn. Trên nhà thờ, ngoài chùa, nhãn đã mọc chi chit rồi. Ấy vậy mà đã
có người tới đặt tiền mua cả cây nhãn rồi. Họ chỉ sợ trẻ con tới vặt trộm hay
dơi ăn mất. Ngày trước, bọn tôi còn được ông Ba Vạn cho trèo lên cây nhặt bọ
xít. Kể ra cái giống bọ xít cũng độc, chùm nhãn đang mơn mởn, nó “đái” vào là
chùm nhãn xám ngoét, rồi mốc trắng và rụng. Con bọ xít dán vào cái lá nhãn bằng
miếng kẹo cao su hay nhựa đường làm xe đua với nhau, chơi chán là đem nướng ăn.
Rồi chúng tôi chỉ ước là khi nào người ta thu nhãn rồi thì được trèo lên để mót
nhãn. Dù các ông lái nhãn có hái trụi thụi lụi thế nào thì kiểu gì khi xét lại
cũng rớ được vài quả trên ngọn. Thứ nhãn xót ấy, dù chỉ hai ba quả thôi, chả phải
nhãn lồng hay nhãn gì cả, chỉ là nhãn mót thôi mà sao cảm giác ăn vào thấy nó
ngọt nhất trần đời. Chắc nó ngọt vì cái “công phu” trèo cả buổi mới có được.
Không như lúc hái trộm hay mẹ mua ngoài chợ về cho ăn. Khi vào vụ gặt lúa mùa,
lúc gặt còn lưa thưa vài khoảnh ruộng chưa gặt, nước xâm xấp, trong ấy kiểu gì
cũng có những con ếch, con chẫu. Éch hay chẫu hay nhái thì đều thích vồ hoa. Vặt
cái hoa râm bụt đỏ hay cái hoa mướp vàng, móc vào cái lưỡi câu cá rô, quăng vào
ruộng, thấy động hay nặng tay thì kéo ra từ từ. Kiểu gì cũng thấy thằng ếch mắt
lồi đang ngậm cái hoa, giựt nhẹ một cái là lưỡi câu móc vào mõm, tham ăn thì có
mà chạy đàng trời. Cánh đồng gặt hết rồi thì chỉ trơ lại những đống rạ, rạ này
thì chả được tích sự gì, thả vào chuồng lợn cho lợn dẫm thì chỉ tổ nhanh đầy hố
phân, mà đun bếp thì nồi cơm, canh chỉ tổ ai khói. Người ta cắt xong thì chất lại
thành từng đống. Bọn trẻ con chúng tôi đi chăn bò mà gặp hôm trời rét, đốt lên
sưởi. Rồi chịu khó đi đánh động các đống rạ kiểu gì cũng có chuột ẩn trong đống
rạ chạy ra. Thế là đống rạ thành ra chỗ hun chuột, thui chuột. Bắt chuột đem
thui, có khác gì đám cưới người ta mổ lợn đâu, bu đông còn hơn cả đám trẻ con
xúm lại xin cái bóng đái con lợn để đá bóng.
Đấy là chuyện của ngày trước, giờ chỗ ấy lại lạ lung hết chỗ
nói. Bây giờ chỉ thấy nhà và xưởng gỗ mà thôi. Nếu nói với các cô, cậu bé khoảng
12, 13 tuổi rằng trước chỗ này là cánh đồng, chắc cô cậu nào cũng há hốc mồm
cho mà xem. Nhưng nếu ai có chịu khó để ý đôi chút thì cũng chẳng có gì là ngạc
nhiên. Bới vì sau các xưởng gỗ, nhà hàng cũng có chỗ còn xen một khoảnh ruộng
nhỏ thả rau muống hay trồng dọc khoai. Ngay như bên Canh Nậu, làm khu công nghiệp
to bự chảng mà vẫn có nahf xưởng xen lẫn cánh đồng. có những thửa ruộng sắp đắp
nền nhà, người ta xây gạch, cắm cọc tre đánh dấu phân chia đâu sẽ là nhà, đâu
còn là ruộng. Ruộng bé con con vẫn cấy, vẫn trồng rau như chẳng có gì xung
quanh. Ai làm cứ làm, tôi cấy thì tôi vẫn cấy, chẳng ảnh hưởng nồi cám nhà ai hết. Làng quê trước giwof vẫn cứ tần tảo thế.
CHỢ LỚN, 9 / 1 / 2015
