Hồn và Ma

Hôm trước, ở trong Entry "Chợ Hà Tây" tôi có nói tới chuyện ma, búi tre. Lại nghĩ tới mấy cái chuyện “thần bí” ngày trước.

Làng nào ở ngoài Bắc Bộ đều có các luỹ tre bao quanh, dù cho làng có đường cái cả to nhất đi ngang qua, người đi lại như đi hội thì đầu làng cũng kín đáo và màu xanh của luỹ tre gai ngăn ranh giới làng xóm với cánh đồng. Bây giờ thì làng nào có bụi tre, luỹ tre chắc là hiếm lắm, nhưng mỗi cái cây cổ thụ ở thôn xóm cũng như con người đều mang cái “sự tích”cuộc đời và cái hồn cốt của nó.

Đình làng Dị, x. Dị Nậu, H. Thạch Thất, Hà Nội

Nhà nào cũng có người ở, lại có tổ tiên, đến ngày giỗ, ngày tết các cụ lại về trên cái bàn thờ, án gian  trang trọng giữa nhà. Trong bếp thì có vua bếp- Táo Quân, cuối năm lên chầu trời vài hôm. Còn thần đất, thổ địa lại nhập vào con chó đá canh cổng lúc nào cũng ngồi chồm hỗm ở cổng nhà, đền đài miếu mạo. người chung đụng với thánh thần, tổ tiên, ma xó ma trơi, ma người thắt cổ, ma người chết đuối, tưởng tượng ra chỗ nào cũng có ma nhởn nhơ. Làng nào cũng có Đình làng, đình là trung tâm của làng, đình thờ ông Thành Hoàng. Đình xây cất khang trang, chắc cũng được xem phong thuỷ, đình luôn là nơi phong quang nhất làng.

Không nói ra thì ai cũng biết mọi công chuyện làng xóm đều được đem ra đình: kiện tụng, thề thốt, cưới xin, ma chay, thuế má, quan quân bắt lính, xử tội kẻ trộm và các giấy tờ, mọi thủ đoạn phe cánh, cuộc chè chén và cả các cuộc ẩu đả đánh chém nhau của các quan làng đều xảy ra ở đình làng. Ở trong đình có ngai thờ ông thành hoàng làng linh thiêng, uy nghi. Ông thần trông coi làng, soi sang trên đầu người. Thành hoàng xuất hiện từ xa xưa, các triều đại lịch sử thay đổi, nhưng vua đời nào cũng sắc phong cho thần hoàng làng.Các nhân vật được thờ phụng có khi là ông Thánh Gióng, có khi là anh hung có thật như ông Lý Thường Kiệt, đức thánh Trần Hưng Đạo, Phạm Ngũ Lão,  bà Ỷ Lan, Nguyễn Công Trứ - ông quan có công lấn biển khẩn hoang. Lại có nơi thờ người nào đó vô danh nhưng chết vào giờ linh được hiển thánh.

Trong làng, chỗ nào cũng chung chạ giữa người với thần phật và cả những con ma. Người thắt cổ, người chết đuối, ở các gò giữa xóm như gò Mả Lẻ, Mả Vạy, gò Cống Cao nghe đồn có đám vịt vàng, cái mô gạch đá ông Đống ven đường, đều được thắp hương, tảng đất đắp lên để ông Đống phù hộ cho khỏi mỏi chân đường xa. Cả đến các cây đa, cây muỗm, cây nhãn, câ hoa đại – những cổ thụ từ đời trước, các cây lão lai ấy đều hình như có con ma ở, ma giữ cây. Lại còn có các con ma lang thang. Thằng Doanh nhà chú tôi lúc nhỏ hay khóc đêm, bà tôi toàn cầm dao ra chém gió, chém bờ rào cúc tần, lẩm nhẩm khấn đuổi: Phạm Nhan! Phạm Nhan! Mày mà trêu cháu bà thì mày đứt cổ như thế này này… sau này lớn rồi tôi đọc sách mới biết con ma Phạm Nhan như con ma cà rồng trên mạn ngược hay rình mò, trêu cho trẻ con khóc đêm.

Có thánh thần ở đình đền, có thần phật trên chùa, có Chúa ở nhà thờ, có ma mọi nơi và có cả tổ tiên trong nhà. Có một điều khác nhau và lạ là ở chỗ: cứ đến ngày giỗ tổ tiên và khấn mời người đã mất về với con cháu và gia đình, không gọi đấy là ma, mà là HỒN người về.

Có ai hiểu cái này thì giải thích giúp tôi với. Cái này thì đành chịu tiếng dốt vậy.